Το ανοικτό σχολείο της οδού Βιτρύβ

Συνήθως, όταν αναφερόμαστε στα σχολεία της Δυτικής Ευρώπης, φέρνουμε στο νου μας την υλικοτεχνική τους υποδομή, τις σύγχρονες μεθόδους διδασκαλίας με οπτικοακουστικά μέσα, τα εκσυγχρονισμένα προγράμματα σπουδών.

Το σχολείο της οδού Βιτρύβ δεν είχε τίποτα από αυτά. Βρισκόταν στο ανατολικό Παρίσι, σε μια φτωχογειτονιά με περίπου 30% μετανάστες (οι οποίοι ακόμη και σήμερα βιώνουν τον κρατικό αποκλεισμό στα προάστια του Παρισιού), και στεγαζόταν σε ένα παμπάλαιο κτίριο που θύμιζε φυλακή. Είχε το ρεκόρ σε ποσοστό σχολικής αποτυχίας μέχρι που το 1962 ένας επιθεωρητής μέσης εκπαίδευσης, ο Ρόμπερτ Γκλότον, αποφάσισε να δημιουργήσει με δασκάλους-εθελοντές 10 πειραματικές τάξεις διδασκαλίας με όχι περισσότερους από 25 μαθητές η καθεμία (αριθμός πολύ μικρός για την εποχή εκείνη) με στόχο:

• Να αποφευχθούν οι διακρίσεις στην εκπαίδευση με την χρήση των κατάλληλων εκπαιδευτικών μεθόδων
• Την αλλαγή του περιεχομένου της εκπαίδευσης

Βέβαια η ενέργεια αυτή δεν ήταν μία απομονωμένη προσπάθεια, αλλά εντασσόταν στα πλαίσια ενός μεγάλου κινήματος που στόχευε στον αναπροσανατολισμό και την ανανέωση της εκπαίδευσης. Και έτσι το ανοικτό σχολείο της οδού Βιτρύβ ξεκίνησε την λειτουργία του υπό τις παρακάτω αρχές:

1. Όχι βαθμοί
2. Όχι κατάταξη των μαθητών σε καλούς και κακούς
3. Όχι τιμωρίες και ανταμοιβές
4. Ο ανταγωνισμός αντικαθίσταται από τον συνεργατισμό
5. Οι συζητήσεις είναι πάντοτε δεκτές με την συμμετοχή ή όχι των δασκάλων
6. Ο δάσκαλος δεν παρουσιάζεται ως ένα πηγάδι γνώσεων και ως αλάθητος
7. Χρησιμοποίηση του μικρού ονόματος και του ενικού ανάμεσα σε μαθητές-δασκάλους (όχι αναγκαστικά αλλά με την αυθόρμητη συγκατάθεση των μαθητών)
8. Τα παιδιά έχουν την δυνατότητα να πάρουν αποφάσεις (ατομικές ή συλλογικές)
9. Οι σχέσεις με τους γονείς δεν είναι στα πλαίσια της συνηθισμένης συμμαχίας ενηλίκων (γονέων-δασκάλων) αλλά στο επίπεδο μιας συζήτησης χωρίς να γίνονται δικαστές, πράγμα που πολλές φορές έφτανε στην συνεννόηση μαθητών-δασκάλων απέναντι στους γονείς.
10. Ομαδική δουλειά των δασκάλων

Αυτά όλα τα μέτρα μπορεί βέβαια να μας εκπλήσσουν και να τα θεωρούμε ανεφάρμοστα και ουτοπικά. Έχοντας μεγαλώσει σ' ένα συγκεκριμένο σχολικό περιβάλλον, δυσκολευόμαστε να πιστεύσουμε στη λειτουργία οποιασδήποτε καινοτομίας. Δυστυχώς, θεωρούμε τους μαθητές αργόσχολους και ότι μόνο αν τους περιορίσουμε ασφυκτικά επικεντρώνονται στην μόρφωση. Δεν καταλαβαίνουμε όμως ότι αυτό οφείλεται στην καταπίεση που νιώθουμε όλοι στο σχολείο, στο πόσο ανιαρή θεωρούμε την εκπαίδευση, γιατί το εκπαιδευτικό μοντέλο δεν αποσκοπεί στην μόρφωση και στην πνευματική καλλιέργεια, παρά μόνο στην εξειδίκευση για την εύρεση πόστου εργασίας. Φυσικά αυτό είναι ένα μόνο μέρος μιας κοινωνίας που μετατρέπει κάθε αγαθό σε εμπόρευμα (αθλητισμός, τέχνη, πολιτισμός & εκπαίδευση), και λειτουργεί σαν μικρογραφία αυτής της κοινωνίας. Μια ζωή ανελεύθερη, συμπληρώνεται από την φίμωση των μαθητών στο σχολείο, και από την ένταξη της σκέψης τους σε καλούπια.

Μια ματιά όμως στο τι συνέβη αργότερα στο δημοτικό σχολείο της οδού Βιτρύβ αρκεί για να βγάλουμε πολλά συμπεράσματα. Στην αρχή, οι μαθητές έβγαλαν όλη τους την καταπίεση στην καταστροφή του σχολικού χώρου, δεν μελετούσαν και έλειπαν συστηματικά από τα μαθήματα Μέσα σε λίγες όμως μέρες υπήρξαν οι πρώτες αντιδράσεις από τις γενικές συνελεύσεις των μαθητών, που καταδίκασαν τέτοια φαινόμενα και αποφάσισαν να οργανώσουν το νέο εκπαιδευτικό υλικό σε συνεννόηση με τους δασκάλους. Σιγά σιγά όλα λειτούργησαν εντάξει, με μόνο πρόβλημα το άγχος που δημιουργούσαν οι γονείς στα παιδιά, ότι δεν μαθαίνουν τίποτα. Αντίθετα, το τέλος της πρώτης χρονιάς της νέας λειτουργίας του δημοτικού σχολείου έδειξε θετικά αποτελέσματα: μαθητές να ενδιαφέρονται να μορφωθούν, βιωματική γνώση και όχι επιφανειακή, πλήρης ανάπτυξη των προσωπικοτήτων του κάθε μαθητή, πολλές καλλιτεχνικές δραστηριότητες, πολύπλευρη μάθηση, και στην πρακτική πλευρά της ζωής, και τέλος πληθώρα εξωσχολικών δραστηριοτήτων (αυτοδιαχειριζόμενο εστιατόριο, παιδικό τσίρκο & περιοδεία στο Παρίσι).

Με τον γενικευμένο αυτοδιαχειριστικό πειραματισμό στον δρόμο για μια ελευθεριακή & ανθρωπιστική εκπαίδευση

ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΣΕ ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ